Innowacje - Świadomie, spokojniej, uważniej.

Imię i nazwisko autorów innowacji: Monika Fabrycka, Małgorzata Ziętara
Nazwa szkoły: Zespół Szkół nr 33 dla Dzieci Młodzieży Przewlekle Chorej w Bydgoszczy
Tytuł innowacji: Świadomie, spokojniej, uważniej
Przedmiot: pozalekcyjne zajęcia wychowawcze
Adresaci: uczniowie przebywający na leczeniu w Klinice Pediatrii Hematologiii Onkologii SU nr 1w Bydgoszczy
Rodzaj innowacji: metodyczna
Data wprowadzenia: październik 2024
Data zakończenia: styczeń 2025
Zajęcia innowacyjne odbywać się będą w ramach pozalekcyjnych zajęć wychowawczych, jeden raz w tygodniu i będą trwały 30 minut. Ponadto uczniowie będą wykonywali krótkie ćwiczenia trwające 5-10 minut, w miarę możliwości, podczas codziennych zajęć.
Motywacja wprowadzenia innowacji
Inspiracją do wprowadzenia innowacji jest wiedza i praktyka z zakresu uważności, zdobyta podczas kursów „Krople uważności” i „Mindfulness - trening uważności dla ucznia i nauczyciela” oraz wnioski z codziennej pracy i obserwacji naszych wychowanków. Współczesne dzieci pochłonięte wszechobecną technologią, wiele godzin spędzają przed ekranem monitora bądź telefonu komórkowego, przez co są mniej skupione na tym co tu i teraz. Są niespokojne, rozkojarzone nie potrafią skupić uwagi przez dłuższy czas na wykonywanym zadaniu, ich uwaga niejednokrotnie przeskakuje z jednej aktywności na drugą. Wielu uczniów nie potrafi zapanować nad swoimi emocjami, nie wie w jaki sposób poradzić sobie ze złością czy smutkiem. Bardzo często można zauważyć, że uczniowie nie rozpoznają
i nie potrafią nazwać tego, co się z nimi dzieje, a to rodzi złość, frustrację, przeszkadza w procesie edukacyjnym i osiąganiu sukcesów na miarę możliwości każdego z uczniów.
Sytuacja dzieci przewlekle chorych wiąże się z długotrwałym leczeniem szpitalnym. Dzieci narażone są na trwającą wiele tygodni, a czasami wiele miesięcy izolację od swojego środowiska, która ma negatywny wpływ na ich rozwój i relacje - również rówieśnicze. Leczenie łączy się z podawaniem dzieciom leków, które w znacznym stopniu wpływają na ich samopoczucie, a także możliwości działania. Chemioterapia, która jest stosowana w leczeniu osób chorych na nowotwory, często wywołuje niepożądane skutki uboczne związane z bólem, cierpieniem i złym samopoczuciem. Te objawy pojawiają na różnych etapach leczenia, a wraz z nimi dzieci odczuwają lęk, złość, a niekiedy miewają stany depresyjne. Dlatego koniecznym wydaje się przywołanie uwagi naszych uczniów, zainspirowanie do choćby chwilowego „zatrzymania” i wsłuchania w siebie oraz nauka prostych i skutecznych technik redukujących stres, które zagwarantują im solidne podstawy do praktykowania uważności. Uświadamianie uczniom wiedzy na temat własnej siły i umiejętności korzystania z wewnętrznych zasobów, wyposaży ich w supermoc psychicznej odporności i elastyczności niezbędnej nie tylko podczas choroby i hospitalizacji, ale także w codziennym życiu.

I. Opis innowacji

”Celem edukacji jest stworzenie warunków, w których uczniowie i nauczyciele mogą rozwijać się i rozkwitać, ucząc się umiejętności niezbędnych do kreowania szczęśliwego, zdrowego, kreatywnego, zrównoważonego oraz pełnego sensu i znaczenia życia”.
K. Weare
Wstęp:
We współczesnym świecie dzieci i młodzież narażone są na nadmierną ilość bodźców. Żyją w świecie pełnym zawirowań. Życie nieustannie przyspiesza, ulega ciągłym zmianom i stawia przed nimi coraz to nowe wyzwania. Towarzyszą temu napięcia, stresy, lęk i niepewność. Efektem jest widoczne pogorszenie umiejętności skupienia i uważnego słuchania, koncentracji, kłopoty w relacjach, alienacja czy zwyczajna potrzeba akceptacji. Jedną z metod radzenia sobie ze stresem i długotrwałym napięciem jest stosowanie technik uważności. Liczne badania naukowe potwierdzają, że uważność i relaksacje rozwijają umiejętności życiowe, które pozwalają dzieciom, młodzieży oraz dorosłym mądrzej i bardziej współczująco odnosić się do tego, co dzieje się w naszym wnętrzu i wokół nas. Praktyka uważności uczy takich kompetencji jak: skupienie, wyciszenie, widzenie, przeformułowanie, troskliwość i współodczuwanie. Poza tym ćwiczenia uważności pomagają dzieciom niwelować lęki, odzyskać spokój, pokonać tzw. „gonitwę myśli”, a także uświadomić sobie co czuje ich ciało, jakie pojawiają się w nich emocje. Relaksacje ćwiczone z dziećmi wzmacniają również koncentrację, rozwijają wyobraźnię i poprawiają relacje w grupie i w domu. Kiedy dzieci wykształcają w sobie umiejętność uważnej obecności, stają się spokojniejsze, potrafią się koncentrować na byciu „tu i teraz”, uświadamiają sobie swoje emocje, potrafią je rozpoznawać i nazywać, akceptują je, a to powoduje, że łatwiej sobie radzą z trudnymi emocjami, są bardziej otwarte na innych i życzliwe dla siebie, a w procesie edukacyjnym uzyskują lepsze rezultaty. Tak więc wprowadzenie praktyk uważności w szkole ma charakter zarówno profilaktyczny jak i edukacyjny. Można przyjąć, że jeśli nauczy się dzieci i młodzież podstawowych zasad higieny psychicznej takich, jak: samoobserwacja, rozumienie przyczyny i skutku, sposobów oddziaływania na myślenie, emocje i zachowania, oraz umiejętność redukowanie stresu, łatwiejsze będzie wsparcie ich rozwoju osobistego i społecznego, a w konsekwencji budowanie odporności psychicznej.

II. Założenia ogólne
„Świadomie, spokojniej, uważniej” to innowacja metodyczna, która bazuje a założeniach Jona Kabat – Zinna, twórcy najpopularniejszego, 8-tygodniowego modelu pracy z uważnością – MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction). Uważność to „szczególny rodzaj uwagi, nieosądzającej i intencjonalnie skierowanej na wybrany element bieżącego doświadczenia”. Mówiąc prościej, jest to nieosadzająca świadomość tego, co dzieje się z nami i wokół nas. To kompleksowe narzędzie do rozwijania i stymulowania zmysłów, usprawnienia procesu zapamiętywania i budowania motywacji oraz pozytywnego nastawienia do nauki. Innowacja „Świadomie, spokojniej, uważniej” to program działań z dziećmi i młodzieżą wprowadzający uważność w ich codzienne życie.

Główne założenia zajęć:
● zajęcia wspierające rozwój dzieci w wieku 7-18 lat.
● innowacja „Świadomie, spokojniej, uważniej” będzie prowadzona w ramach pozalekcyjnych zajęć wychowawczych
● bazuje na różnego typu ćwiczeniach, biblioterapii, aktywnościach ruchowych- indywidualnych i grupowych, arteterapii, sensoryce,
● na zajęciach dzieci i młodzież uczą się m.in. rozumieć i akceptować swoje emocje, pielęgnować życzliwość do innych i siebie samych, współodczuwać, praktykować wdzięczność oraz uczą się, jak dbać o dobry nastrój. Wykonują ćwiczenia, które pomagają im poprawiać koncentrację, radzić sobie z trudnymi emocjami i stresem. Zajęcia stymuluję wszystkie zmysły, przez co przyczyniają się do tworzenia nowych połączeń między synapsami nerwowymi, które powstają w wyniku interakcji pomiędzy organizmem a środowiskiem. Dzięki temu procesy myślowe przebiegają sprawniej i są efektywniejsze.
Propozycje praktyk uważności:
- ODDECH MOCY – techniki oddechowe, które uczą dzieci, jak być w chwili obecnej,
- RELAKSAJKI- bajki i opowieści pomagające się zrelaksować i wyciszyć,
- MEDYTACJE: Małgorzata Mostowska,
- ĆWICZENIA UWAŻNOŚCI – „Uważność i spokój żabki”, „Pokój spokój”
- ŚWIAT ZMYSŁÓW -ćwiczenia uruchamiające zmysły i sensorykę,
- KRAINA KREATYWNOSCI – zadania artystyczno – wyciszające,
- UWAŻNE CIAŁO I UMYSŁ- ćwiczenia dla ciała i umysłu w formie gier i zabaw,
- WIZUALIZACJA,
- PRAKTYKA WDZIĘCZNOŚCI,

III. Cele innowacji
Cel terapeutyczny:
● Wspomaganie procesu leczenia poprzez współtworzenie warunków do optymalnego rozwoju podczas pobytu w szpitalu.

Cel główny:
● Troska o zdrowie psycho – fizyczne dzieci i młodzieży oraz pomoc w umiejętności uspokajania się, wyciszania oraz opanowania sztuki prawdziwej koncentracji i relaksacji.
● Ćwiczenie uważności, czyli świadomej obecności” tu i teraz”.

Cele szczegółowe:
● uspokojenie i wzmocnienie systemu nerwowego,
● niwelowanie stresu,
● obniżenie poziomu lęku, niepokoju, wyczerpania, zniechecenia i poirytowania,
● zwiększenie odporności psychicznej i fizycznej dzieci i młodzieży,
● zmniejszenie podatności na depresję,
● rozwój inteligencji emocjonalnej,
● usprawnienie procesów zapamiętywania i uczenia się,
● wzmacnianie koncentracji uwagi,
● obniżenie poziomu agresji,
● rozwijanie umiejętności relaksowania się,
● kształtowanie i rozwijanie kompetencji miękkich u uczniów,
● rozwijanie kreatywności,
● wzmacnianie wiary we własne siły i możliwości.

IV. Metody pracy
● podające: pogadanka, wyjaśnienie, wykład,
● praktycznego działania: ćwiczenia oddechowe, wyciszające, relaksacyjne, zwiększające koncentrację,
● prace plastyczne,
● gry dydaktyczne,
● uczenia się przez działanie.

V. Formy pracy
● praca grupowa,
● praca indywidualna.
● praca w parach.

VI. Przewidywane osiągnięcia dzieci/ młodzieży (korzyści wdrożenia innowacji)
● zmniejszenie poziomu stresu, lęku, rozdrażnienia u uczniów,
● poprawa samopoczucia i nastroju u dzieci,
● zmniejszenie poziomu agresji,
● doskonalenie umiejętności koncentracji i skupienia,
● pogłębianie świadomości oddechowej,
● nabywanie umiejętności relaksu i wyciszenia rozbudzonych emocji,
● kształtowanie umiejętności „bycia tu i teraz”,
● rozwijanie wrażliwości i empatii u uczniów,
● zachęcanie dzieci do samodzielnego treningu uważności w domu,
● poprawa samopoczucia i nastroju,
● wzmocnienie wiary we własne możliwości i osobista satysfakcja.

VII. Efekty dla szkoły:
● pozytywny wizerunek szkoły dzięki dbałości o wieloaspektowy rozwój uczniów,
● wzrost atrakcyjności zajęć,
● poszerzenie oferty programowej szkoły.

VIII. Ewaluacja
Program innowacji zakłada:
● systematyczną, bieżącą ewaluację zajęć poprzez obserwowanie postaw i zachowań uczestników zajęć,
● obserwację uczniów podczas ćwiczeń uważności i relaksacyjnych,
● dobieranie rodzaju i długości ćwiczeń do specyfiki grupy, indywidualnych możliwości uczniów i ich wydolności psychofizycznych w danym dniu,
● rozmowy dotyczące samopoczucia uczniów,
● opinie i refleksje rodziców,
● budowanie przyjaznej, otwartej atmosfery.

IX. Bibliografia
● Eline Snel , „Uważność i spokój żabki” , wyd. CoJaNaTo, 20215
● Eline Snel, „Moja Supermoc – uważność i spokój żabki” - Historie, gry i zabawy mindfulness, wyd. CoJaNaTo, 2018
● Christophet Willard, „Rosnę z uważnością”, wyd. CoJaNaTo, 2022
● Martyna Broda, „ Jesteś kimś wyjątkowym. Relaksacje dla dzieci”, wyd. mamania, 2020