"Co kraj to obyczaj, co rodzina to zwyczaj- kuchnie różnych krajów/ regionów i rodzin"

 „ucz się gotować, a więc próbuj nowych przepisów, wyciągaj wnioski z własnych błędów, bądź nieustraszona i przede wszystkim miej z tego zabawę!” - Julia Child: Moje życie we Francji

            Program własny zajęć wychowawczych

pt.: "Co kraj to obyczaj, co rodzina to zwyczaj- kuchnie różnych krajów/ regionów i rodzin"

Autorzy:

Sylwia Kamieńska

Aleksandra  Korecka-Gruszka

Katarzyna Niedzwiec

Alicja Stefanik

Anna Widerkiewicz

Bydgoszcz 2023

1. Wprowadzenie

Doświadczenie zdobyte w pracy z dziećmi i młodzieżą w Klinice Psychiatrii było podstawą do napisania programu, który pozwoli uczniom, przebywającym na leczeniu
w szpitalu, czerpać radość ze wspólnych działań, zdobywać wiedzę, rozwijać umiejętności
i zainteresowania oraz motywować do podejmowania nowych aktywności. Realizacja założeń programu ma na celu stworzenie uczniom warunków do poznawania kultury i obrzędowości różnych regionów poprzez kulinarne doświadczenia, na kształtowanie postaw współpracy, dostarczanie nowych pomysłów i inspiracji dla codziennego życia oraz umacnianie ich wiary we własne możliwości i zdolności.

Szkoła szpitalna jest szczególną placówką, w której metody i formy pracy należy dostosować do potencjału intelektualnego dzieci i młodzieży, ich potrzeb i możliwości wynikających z choroby i związanych z nią ograniczeń. Uczniowie Kliniki Psychiatrii są specyficzną grupą, którą cechuje często niska motywacja do jakiejkolwiek aktywności, słabe poczucie kompetencji własnych, niepewność siebie, trudne relacje społeczne. Z doświadczeń poprzednich lat wynika, że nasi uczniowie/wychowankowie często nie włączają się
w codzienne domowe czynności, w tym prace w kuchni, sprzątanie. Brakuje im prostych umiejętności, wiedzy i doświadczenia w przygotowywaniu posiłków, nie tylko dla bliskich, ale i dla siebie. Z rożnych przyczyn nie angażują się w prace domowe. Praca dydaktyczno – wychowawcza z uczniem z zaburzeniami emocji i psychiki ma przede wszystkim współdziałać w jego kompleksowej terapii medycznej oraz chronić przed ujemnymi skutkami spowodowanymi chorobą a także pomóc nawiązać dobre relacje społeczne. Tematyka i formy pracy wynikające z programu mają służyć stymulowaniu rozwoju emocjonalnego, społecznego i intelektualnego uczniów, aktywizować młodzież, inspirować do poszukiwania ciekawych przepisów, uczyć szacunku, empatii, współpracy i umiejętności dzielenia się. W trakcie realizacji założeń programu uczniowie będą mieli możliwość docenienia wartości współdziałania, nauczą się planować, uwzględniać potrzeby różnych członków grupy, poznają tradycje, które towarzyszą działaniom kulinarnym oraz zasady savoir-vivre związane
z zachowaniem przy stole i spotkaniami towarzyskimi. Naturalna forma zajęć, swobodna atmosfera, oddziaływanie na różne zmysły będą szansą na otwarcie się i aktywne uczestnictwo w dalszym życiu. 

Realizując program pt. "Co kraj to obyczaj, co rodzina to zwyczaj- kuchnie różnych krajów/ regionów i rodzin", chcemy pokazać uczniom, że wspólne planowanie, przygotowywanie posiłków i dzielenie się z innymi tym, co zrobimy, jest okazją nie tylko do miłego spędzenia czasu i zabawy, ale i poznawania bogactwa kulturowego różnych regionów, obrzędowości, z którą związane są często specyficzne potrawy, nawiązania relacji z członkami rodzin i docenienia ich umiejętności kulinarnych, nauczenia się pracy w zespole. Zależy nam również na włączeniu w działania rodzin naszych uczniów poprzez docenienie oryginalnych przepisów i zwyczajów związanych z celebracją w domach rodzinnych różnych świat i wydarzeń. Planujemy zaprosić na oddział np. babcie, mamy, które zdaniem ich dzieci po mistrzowsku opanowały wykonanie jakichś potraw i wspólnie na zajęciach pod okiem tych mistrzów młodzież je przygotuje. Działania będą towarzyszyły organizowanym na oddziale imprezom, wydarzeniom z roku kalendarzowego i staną się ich uzupełnieniem. Prace związane z przygotowaniem posiłków będą okazją do ćwiczenia umiejętności planowania, dzielenia się zadaniami, poznawania zasad zdrowego żywienia, nauki i doskonalenia prac manualnych koniecznych w kuchni, przestrzegania higieny w trakcie pracy, BHP przy obsłudze urządzeń i sprzętów wykorzystywanych w gospodarstwie domowym.

Program realizowany będzie w Zespole Szkół nr 33 dla Dzieci i Młodzieży Przewlekle Chorej na Oddziale Psychiatrii Dziennej oraz Oddziale Stacjonarnym Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 w Bydgoszczy przez cały rok szkolny 2023-2024. W realizacji programu wykorzystane zostaną sprzęty zakupione w ramach programu Laboratoria Przyszłości oraz pozyskane od przyjaciół oddziału. Planujemy włączyć w realizację niektórych elementów programu dietetyków ze szpitala, a także kontynuować współpracę ze szkołami o profilu gastronomicznym, kelnerskim i zaprosić do podzielenia się doświadczeniem i wiedzą np. seniorów z rodzin dzieci, podróżników, znanych kucharzy. Celem programu jest także poznanie przez młodzież pracowni kucharskich i obserwacja profesjonalistów w trakcie pracy, jako element preorientacji zawodowej. Adresatem programu są uczniowie starszych klas szkoły podstawowej oraz ponadpodstawowej. Wszystkie realizowane treści bloków tematycznych dostosowane będą do:

1. aktualnego stanu zdrowia uczniów oraz ich możliwości wysiłkowych;
2. możliwości intelektualnych uczniów;

• zaleceń lekarzy.

Proponowany program realizowany będzie przez cały rok szkolny na godzinach wychowawczych, pozalekcyjnych zajęciach wychowawczych i socjoterapeutycznych od września 2023 roku w blokach tematycznych. Elementy zajęć będą mogły być realizowane również na zajęciach lekcyjnych; np. cytaty związane z kulinariami, jedzeniem, przepisy, powiązania z kulturą regionów i tradycjami, pochodzenie potraw i przypraw i ich nazw, elementy biologii i biochemii, matematyki i fizyki w kuchni, przeliczanie ilości składników z przepisów - proporcje, kosztorysy i rozliczenia wydatków.  Tematyka została tak opracowana, by tworzyła spójność z harmonogramem imprez, programem godzin wychowawczych
i programem pozalekcyjnych zajęć wychowawczych oraz  planami pracy nauczycieli.

1. Cele ogólne programu

Cel terapeutyczny:

Odciążenie psychiki poprzez stwarzanie warunków do osiągania sukcesów i zadowolenia
w trakcie wszelkiej działalności edukacyjno - wychowawczej.

Cel główny:

Motywowanie uczniów do aktywnego udziału w życiu oddziału i rodziny poprzez nabycie umiejętności przydatnych w życiu codziennym, oraz współpracę w działaniach z uwzględnieniem specyficznych potrzeb edukacyjnych, emocjonalnych i zdrowotnych wychowanków.

Cele szczegółowe:

• rozbudzanie ciekawości poznawczej i twórczego działania;
• zachęcanie do poznawania kultury, tradycji i zwyczajów ludzi mieszkających w różnych rejonach świata oraz w Polsce;
• poznawanie zasad BHP w trakcie prac domowych i obsługi urządzeń kuchennych;
• poznawanie przepisów i ogólnych zasad przygotowywania różnych grup potraw;
• poznawanie zasad zdrowego odżywiania;
• poznawanie zasad kultury w trakcie spotkań rodzinnych, przy stole i w towarzystwie;
• ćwiczenie umiejętności planowania, dobrej organizacji pracy i przestrzegania poszczególnych etapów wykonywanych zadań;
• ćwiczenie umiejętności współpracy;
• kształtowanie postawy empatii, otwartości, tolerancji i szacunku wobec różnych zwyczajów;
• zachęcenie do rozwijania indywidualnych zainteresowań, pasji;
• stworzenie okazji do dzielenia się własną wiedzą, obserwacjami, doświadczeniami;
• zachęcanie do wymiany doświadczeń i wiedzy zdobytych w naszych rodzinach, docenienie wiedzy i tradycji związanych z kulinariami
• ćwiczenie umiejętności wykorzystywania zdobytej wiedzy w praktyce;
• kształcenie logicznego myślenia i poprawnego wyciągania wniosków;
• rozwijanie spostrzegawczości, pamięci, kreatywności i wyobraźni;
• ćwiczenie umiejętności dyskusji, prezentacji własnej wiedzy i poglądów w sposób kulturalny i empatyczny;
• ćwiczenie staranności, dokładności, cierpliwości i estetyki w trakcie wykonywanych zadań.

 Zakładane efekty uczestnictwa uczniów/wychowanków w zajęciach:

• uczeń planuje etapy sporządzania potraw, dobiera metod y sporządzania potrawy i określa listę produktów do jej wykonania;
• przelicza ilości składników, stosuje jednostki miary, wagi
• przygotowuje potrawy zgodnie z przepisem lub w oparciu o wskazówki zaproszonych gości;
• bezpieczne korzystanie z przyborów i sprzętów kuchennych;
• przestrzega zasad kulturalnego zachowania przy stole
• stosuje zasady higieny podczas przygotowywania potraw
• zna i stosuje zasady zdrowego odżywiania
• potrafi współpracować w zespołach
• zna i potrafi przygotować tradycyjne potrawy związane z różnymi świętami

III. Dobór treści i układ materiału

Wrzesień

Przysuń krzesło. Spróbuj. Chodź, dołącz do nas. Życie jest nieskończenie pyszne;
Ruth Reichl

Proponowane sposoby realizacji:

• rozmowy kierowane na temat zasad zdrowego odżywiania
• tematyczne karty pracy
• tworzenie regulaminu (dotyczącego bezpiecznego i higienicznego udziału w zajęciach)
• pieczenie ciastek, gofrów

Październik

“Jeśli nie jesteśmy skłonni zadowolić się śmieciowym życiem, z pewnością nie powinniśmy zadowalać się niezdrowym jedzeniem”

Sally Edwards

Proponowane sposoby realizacji:

• spotkanie z dietetykiem
• tematyczne rozmowy kierowane
• quiz “ Prawdy i mity w odżywianiu”
• tworzenie menu dziennego
• prezentacja multimedialna “Pułapki żywieniowe”
• pieczenie tarty owocowej, przepisy z wykorzystaniem owoców sezonowych

Listopad
„W kuchni jak w soczewce skupia się historia dziejów danego regionu – migracji, polityki, powstawania i upadania monarchii”
Robert Makłowicz

Proponowane sposoby realizacji:

• rozmowa kierowana
• wyszukiwanie informacji z różnych źródeł wiedzy
• rozpoznawanie przypraw i ziół
• prezentacja multimedialna “Przyprawy świata”
• pieczenie rogalików- 11 listopad, ciastek z wróżbą
• spotkanie z zielarzem

Grudzień
„Jedzenie to nasza wspólna płaszczyzna, uniwersalne doświadczenie”
James Beard

Proponowane sposoby realizacji:

• rozmowy kierowane na temat obchodzenia Świąt Bożego Narodzenia i Nowego roku w różnych krajach;
• Wigilia w naszych rodzinach- wymiana ciekawych przepisów, zwyczajów wigilijnych
• sztuka nakrywania stołu w praktyce
• zagadki tematyczne
• pieczenie pierników, pasztecików
• przygotowanie barszczu

Styczeń
„Jedzenie jest wszystkim, czym jesteśmy. To przedłużenie uczuć nacjonalistycznych, etnicznych, twojej osobistej historii, twojej prowincji, twojego regionu, twojego plemienia, twojej babci. Jest nierozerwalnie związany z tymi od samego początku”
Anthony Bourdain

Proponowane sposoby realizacji:

• rozmowy kierowane na temat stosunku do ludzi starszych na przestrzeni dziejów oraz w różnych kulturach
• spotkanie z seniorem;
• książka pt: “Dom, który się przebudził”
• redagowanie życzeń dla babć i dziadków.
• pieczenie babeczek, poczęstunek dla seniorów

Luty
„W walce między sercem a mózgiem zwycięża w końcu żołądek.”

Stanisław Jerzy Lec

Proponowane sposoby realizacji:

• prezentacja multimedialna “Walentynki”
• spotkanie walentynkowe
• powiedzenia, cytaty o miłości
• tematyczne zadania logiczne
• składanie serc z origami
• przygotowanie kartek walentynkowych
• miłość w literaturze
• przygotowanie fondue czekoladowego

Marzec
„Śmiech jest najjaśniejszy w miejscu, gdzie jest jedzenie”
Przysłowie irlandzkie

Proponowane sposoby realizacji:

• prezentacja multimedialna “Dzień kobiet. historia i teraźniejszość”
• obraz kobiety w literaturze
• moda damska na przestrzeni wieków
• rozmowy kierowane na temat praw kobiet, roli kobiet w różnych kulturach, zasad dobrego wychowania w kontaktach z kobietami w różnym wieku
• przygotowanie pizzy

Kwiecień
„Przepis nie ma duszy. Ty, jako kucharz, musisz wnieść duszę do przepisu”
Thomas Keller

Proponowane sposoby realizacji:

• rozmowy kierowane na temat tradycji Wielkanocnych w Polsce i swoich rodzinach.
• prezentacja multimedialna “Tradycje wielkanocne”
• tematyczne zadania logiczne
• wykonanie ozdób wielkanocnych: palmy, pisanki, kartki wielkanocne
• pieczenie mazurków
• przygotowanie żurku
• przygotowanie śniadania wielkanocnego: program artystyczny, nakrycie stołów

Maj – Czerwiec
„Gdy nic się nie układa, nie ma lepszego lekarstwa na smutek niż gotowanie”
Franz-Olivier Giesbert

Proponowane sposoby realizacji:

• prezentacja multimedialna „Dzień Matki”, „Prawa Dzieci”
• rozmowy kierowane: życie dzieci w różnych zakątkach globu, matka
  w wypowiedziach dzieci, rola mężczyzny-ojca na przestrzeni wieków
• obraz matki w literaturze
• smaki dzieciństwa- zebranie przepisów ulubionych potraw dzieci
• redagowanie życzeń dla rodziców
• karty pracy dotyczące wartości odżywczych warzyw i owoców
• przygotowanie sałatek owocowych, warzywnych
• pożegnanie maturzystów, zakończenie roku szkolnego: program artystyczny, przygotowanie stołów i poczęstunku

1. Stosowane metody pracy:

Realizując założenia programu, wykorzystane zostaną metody pracy uwzględniające zarówno potrzeby i potencjał uczniów w normie intelektualnej i fizycznej, emocjonalnej, jak i możliwości uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki zaburzeń pacjentów Kliniki Psychiatrii. Sposób realizacji i problematyka dobrana jest w taki sposób, aby móc elastycznie zmieniać metody pracy, możliwe w danej sytuacji (zależnie np. od zagrożeń epidemiologii). Pamiętamy także o tym, że uczniowie nasi – zwłaszcza z oddziału stacjonarnego mają ograniczony dostęp do internetu, kontaktu z rodziną i światem zewnętrznym. Nasi wychowankowie mają często zaburzone relacje społeczne, brak właściwych wzorców, zachowań i nawyków życia społecznego. Szczególnie ważne staje się w tej sytuacji aktywizowanie wychowanków, zachęcanie do współpracy, zintegrowanie w zespole i w rodzinie, wyposażanie w wiedzę i umiejętności potrzebne w codziennym życiu.

Proponujemy następujące metody pracy:

• Metody aktywizujące.
• Metody oparte na słowie.
• Metody oparte na obserwacji.
• Metody oparte na praktycznej działalności uczniów.

            Głównym założeniem programu jest motywowanie do aktywnego udziału w życiu społecznym ze szczególnym uwzględnieniem rodzin, poprzez nabycie umiejętności koniecznych w życiu codziennym, oraz współpracę. Zatem najważniejsze będą metody aktywizujące rozwijające kreatywne i krytyczne myślenie, poszerzające zainteresowania, służące rozwojowi umiejętności komunikowania się w grupie, argumentowania i wyciągania wniosków.  W toku realizacji programu uczniowie często będą w zespołach lub samodzielnie rozwiązywać stawiane im zadania.

Metody słowne mają duże znaczenie w nauczaniu i wychowaniu. Pobudzają procesy poznawcze i emocjonalne. Młodzież chętnie słucha i wypowiada się na tematy związane
z wartościami, rodziną, szkołą, uczuciami, umiejętnościami. Wywiady, rozmowy kierowane będą pobudzać młodzież do aktywnego uczestnictwa w poznawaniu treści programu, uczyć ich właściwych wzorców zachowań społecznych, przestrzegania pożądanych form grzecznościowych, poczucia odpowiedzialności za jakość kontaktów. Wszelkie metody słowne wydają się nam bardzo ważne w pracy wychowawczej z naszymi pacjentami.
Wspólnie omawianie treści, planowanie, poszukiwanie ciekawych przepisów i podział zadań dadzą sposobność do bezpiecznego i naturalnego omawiania poszczególnych zagadnień. Będą okazją do pokazania, że wspólna działalność może być inspiracją do rozmów, dyskusji
o ważnych dla człowieka problemach.

Metody oparte na obserwacji, praktycznym działaniu oraz metody aktywizujące urozmaicają proces poznawczy. Możliwość wspólnego działania i wykorzystywania indywidualnych doświadczeń i umiejętności, czerpania z zasobów wiedzy i kultury rodziny uczy kreatywnego podejścia do poznawania świata oraz odpowiedzialności za własny rozwój. Metody te pomagają młodzieży uwierzyć we własne możliwości, sprawczość i dają szansę
na dalszą motywację do pełnego i satysfakcjonującego udziału w życiu społecznym.

1. Formy pracy
2. Praca indywidualna.
3. Praca grupowa.

1. Techniki pracy stosowane do realizacji założeń programu

Podczas zajęć wykorzystywane będą następujące techniki:

1. Zajęcia kulinarne
2. Aktywne słuchanie

• Obserwacja pracy, wzorowanie się na profesjonalistach w pracy

1. Swobodne wypowiedzi
2. Burza mózgów, planowanie
3. Praca z tekstem

• Zabawy plastyczne (wykonanie dekoracji np. stołu, potraw)
• Wywiad,

1. Zdjęcia, prezentacje.

            VII.  Ewaluacja

Ewaluacja będzie prowadzona na bieżąco z uwzględnieniem opinii uczestników zajęć uzyskanych po przeprowadzonych zajęciach bądź blokach tematycznych. Dokonywana będzie na podstawie obserwacji dotyczącej trafności doboru treści, metod, form pracy. Uzyskane wyniki będą służyły modyfikacji programu w kolejnych miesiącach. Mamy nadzieję, że zainspirujemy młodzież do poznawania różnorodności kultury polskiej, docenienia zwyczajów w rodzinie i dbałości o poszczególnych członków, poszerzania wiedzy o otaczającym świecie oraz rozwijania umiejętności praktycznych potrzebnych w życiu codziennym. Wierzymy, że treści i pomysły wniesione przez młodzież i ich rodziny wzbogacą nasz program nie tylko w tym roku, ale i w następnych latach.

Jako podsumowaniem programu planujemy przeprowadzić:

1. Quiz wiedzy o zdrowym odżywianiu i znajomości poznanej tematyki.
2. Prezentację multimedialną z realizacji poszczególnych działów.
3. Degustacje prac – na bieżąco.
4. Zeszyt super-przepisów z regionu i rodzin.

Program opracowały:

Sylwia Kamieńska

Aleksandra  Korecka -Gruszka

Katarzyna Niedzwiec

Alicja Stefanik

Anna Widerkiewicz