Biuletyn Informacji Publicznej Orgiami to sztuka składania papieru znana od najdawniejszych czasów w Japonii, a mająca swoje „korzenie” w starożytnych Chinach. Sztuka ta kojarzy się przede wszystkim i polega na składaniu figurek zwierząt, innych postaci czy przedmiotów z kwadratowej kartki papieru, bez użycia kleju i nożyczek. Fantastyczne kształty powstają przy pomocy zręcznych zgięć papieru, fantazji i znajomości reguł składania. Origami to świat czarów i głębokiej mądrości filozoficznej, świat przekazywany przez pokolenia pokoleniom.
Europejczyków origami zafascynowało już w XIX wieku, nie tylko jako sposób poznania kultury japońskiej, ale jako metoda pracy wychowawczej i dydaktycznej z dziećmi, młodzieżą, a nawet z dorosłymi.
W tradycyjnym origami najistotniejszy był kształt-symbol. Kompozycja danej rzeczy, będącej fragmentem natury, była sprowadzona do znaku, który w lapidarny sposób ją charakteryzował. Natomiast współczesne origami pragnie możliwie najwierniej oddać otaczający świat – chce, aby składający, w oparciu o obserwację z natury stworzył realistyczny jej obraz.
Te dwie formy – pierwsza tradycyjna, zawierająca filozoficzno – symboliczny obraz świata i druga, która chce w naturze odnaleźć całą gamę jej barw, piękno i wielkość skomplikowanych form i kształtów – są dzisiaj bardzo powszechne i popularne. Obie pozwalają na rozbudzenie, szczególnie w dziecku, ciekawości otaczającego je świata oraz inwencji i fantazji.
Wielu pedagogów, nauczycieli, psychologów dostrzegając potencjał, jaki posiada origami, włączyła tę formę w swój program pracy. Istnieje wiele świadectw pedagogów z Polski
i z zagranicy potwierdzających efekty, które przynosi wykorzystanie tej sztuki. Zauważono, że origami może być wykorzystywana także w pracy z dziećmi o zaburzeniach osobowościowych i psychicznych, mających trudności z koncentracją, z przyswajaniem wiedzy. Dowiedziono, że origami doskonale sprawdza się w terapii zaburzeń różnego charakteru i stopnia. Coraz częściej proponuje się ją, jako metodę edukacyjną wspierania rozwoju, jako formę terapii w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym.
Origami swą terapeutyczną funkcję spełnia pobudzając układ nerwowy, integrując w czasie składania pracę obu półkul mózgowych. Dziecko odbiera wrażenia za pomocą kilku zmysłów (dotyk, wzrok, słuch) równocześnie. Składanie papieru sprzyja współpracy między zmysłami, kształtuje koordynację wzrokowo – ruchową.
Stosując w pracy z dziećmi technikę origami, możemy rozwijać całą sferę sprawności manualnej (usprawnianie dłoni, motoryki małej). Do składania papieru nie potrzebujemy specjalnych narzędzi, wystarczą tylko ręce, które z czasem stają się coraz bardziej wrażliwe
i sprawne.
Możemy mieć także wielki wpływ na rozwój i doskonalenie sprawności językowej (nazywanie wykonanych przedmiotów, rzeczy, zwierząt, ćwiczenia w formułowaniu poprawnej wypowiedzi, wypowiadanie się na określony temat pełnymi zdaniami, zadawanie pytań i udzielanie poprawnych odpowiedzi, układanie historyjek i opowiadanie ich na podstawie obrazków, nauka samodzielnego wypowiadania życzeń i własnych poglądów), czynności słuchania, czytania, pisania. Dlatego stosowana jest na lekcjach języka polskiego, zajęciach logopedycznych, rewalidacyjnych.
Sztuka origami może również znaleźć zastosowanie w matematyce, przede wszystkim poprzez ćwiczenia w orientacji w stosunkach czasowo – przestrzennych, w wyodrębnianiu cech wielkościowych, porównywaniu ich, szukaniu cech wspólnych, w ocenie wielkości, koloru, kształtu czy materiału.
Wzmacniająca funkcja origami odgrywa niebagatelną rolę we wspomaganiu procesów poznawczych. Metoda pracy w oparciu o origami uaktywnia dzieci w takich czynnościach, które przy ćwiczeniu np. czytania, pisania, liczenia nie występują,
Dzieci uczą się podzielności uwagi kiedy praktycznie manipulują papierową składanką, przekładają papier, obracają figurę, modelują, jednocześnie bacznie obserwują nauczyciela, który również składa, wyjaśnia, komentuje, zadaje pytania Dziecko również porównuje, wybiera różne sposoby zgięć, a także rozmawia, dokonuje wyboru i analizy.
W trakcie składania dziecko podejmuje niezwykły wysiłek, charakteryzujący się dużą koncentracją. Koncentracja jest procesem psychicznym, który odgrywa bardzo ważną rolę w uczeniu się organizmu. Bez koncentracji uwagi nie jesteśmy wstanie uczyć się, czy uczyć swych podopiecznych. Koncentracja umożliwia prawidłowy przebieg wielu procesów poznawczych takich jak zapamiętywanie, czy spostrzeganie.
Składając papier dziecko powinno zauważać wszystkie istotne elementy tego procesu, zapamiętuje kolory, kształty, sposoby zgięć, samo odkrywa nowe kombinacje, które dowartościowują go jako twórcę oraz systematycznie wpływają na rozwój podstawowych umiejętności uczenia się.
Origami wymaga od dziecka precyzji składania, wymaga wielkiej koncentracji – poszczególne czynności muszą być wykonane ściśle według określonej kolejności. Jest tu więc miejsce także na naukę logicznego myślenia, na rozwój myślenia twórczego, konstrukcyjnego i wyobraźni przestrzennej, sytuacyjnej.
Określa się również origami jako metodę na sukces ucznia i nauczyciela, ponieważ etapowość w składaniu papieru, sama w sobie tworzy wiele progów do osiągnięcia całej gamy mniejszych lub większych sukcesów.
Nauczanie origami rozpoczynamy zawsze od prostych złożeń przechodząc stopniowo do trudniejszych. Zanim zaczniemy zabawę z tzw. klasycznym origami czyli składanie form przestrzennych z kwadratu, możemy wykorzystać sposób składania papieru w tzw. technikach płaskich. Musimy zawsze pamiętać, że wybór techniki i modele do składania należy dostosować do indywidualnych możliwości dziecka. Czasami muszą to być modele, gdzie schludność wykonania nie jest istotna. Tempo pracy też musi być indywidualne.
Tak należy organizować tok zajęć, aby każde dziecko odniosło sukces. Wychowanek ma doświadczyć radości w czasie składania i po jego zakończeniu.
Dziecko, które ma jakieś problemy zatrzymuje się, unika sytuacji sprawiającej trudności ponieważ zakłada, że nie osiągnie sukcesu. Złożenie wybranej formy z papieru daje pozytywne doświadczenie w osiąganiu sukcesu. Nawet jeżeli popełni błąd, to zawsze może go naprawić, może spróbować jeszcze raz. Ćwicząc dziecko doskonali swoje umiejętności. Samo staje się animatorem origami wśród rówieśników, a także dorosłych. Te wszystkie doświadczenia stają się źródłem samozadowolenia, wzrostu poczucia własnej wartości.
Dzięki wykorzystaniu origami na zajęciach plastycznych wielu uczniów pozbywa się obaw związanych z podejmowaniem działań artystycznych, gdyż uprawianie tej sztuki nie wymaga specjalnych uzdolnień. Uczniowie przezwyciężają niewiarę we własne siły, ponieważ każda praca przynosi spodziewany efekt. To z kolei wyzwala w dziecku chęć do nowej twórczości. Sztuka origami pozwala na głębsze zrozumienie treści, wzbudza chęć przygody i poznania cech wykonywanych przedmiotów. Z kawałka papieru można „wyczarować” piękne kształty, formy i gotowe elementy, odzwierciedlające rzeczywisty obraz. Wykonane dzieło można dotknąć, wziąć do ręki, przekładać, obracać i modelować, wprawić w ruch. Jest to bardzo ważne w pracy z dziećmi o szczególnych potrzebach edukacyjnych.
Różnorodność form i technik w składaniu papieru to szeroka gama narzędzi edukacyjnych dla nauczycieli pracujących z dziećmi niepełnosprawnymi. Sztuka origami stosowana jako metoda pracy spełnia wszystkie zasady ortodydaktyki tj.:
Zasadę aktywności i indywidualizacji – uczniowie rozpoczynają pracę od prostych złożeń, przechodząc stopniowo do trudniejszych. Mają możliwość wyboru tematu pracy. Pracują w indywidualnym tempie. Dzieci, które nie mogą samodzielnie wycinać kółek, kwadratów, trójkątów korzystają z gotowych materiałów. W czasie wykonywania pracy mogą swobodnie poruszać się po sali, możliwe jest słuchanie cichej relaksującej muzyki. Każdy uczeń podpisuje swoją pracę sam lub przy pomocy nauczyciela. Wszystkie prace umieszczane są na wystawie.
Zasadę życzliwości i pomocy – uczniowie pomagają sobie wzajemnie w przygotowaniach. Mają wspólny „bank kółek, trójkątów, kwadratów”. Wymieniają się papierem w razie potrzeby. Tym samym, poprawia się atmosfera w zespole klasowym. Uczniowie przezwyciężają niewiarę we własne siły, ponieważ każda praca przynosi spodziewany efekt. Nauczyciel spełnia rolę doradcy i pomocnika.
Zasadę kształtowania pozytywnej atmosfery w pracy – dobre nastawienie do pracy wpływa na efektywność i wydajność pracy. Indywidualizacja pracy przyczynia się do poprawy kontaktów między dziećmi i kształtowania cech społecznych.
Zasadę dominacji wychowania – praca z wykorzystaniem sztuki origami przebiega na podstawie wcześniej ustalonego planu. Tematy poszczególnych prac (składanek) są dostosowane do aktualnego tematu dnia, tygodnia. Podczas zajęć obowiązują wspólnie ustalone zasady dotyczące zarówno zachowania, jak i przebiegu pracy:
przygotowanie warsztatu pracy, porządek w miejscu pracy, życzliwy i pomocny
stosunek do kolegów
kolejność stałych czynności (wybór wzoru, przygotowanie, jeżeli to konieczne rysowanie i wycinanie figur, dalej zagniatanie, analiza pracy, przyklejanie, podpisywanie, umieszczanie na wystawie).
Zasadę treści kształcących – poprzez zastosowanie sztuki origami w pracy z dziećmi
o specjalnych potrzebach edukacyjnych realizujemy wiele celów kształcenia.
Origami, jeżeli tylko zechcemy może się stać jednym z niezbędnych elementów wychowania i nauczania dzieci. Może rozwijać ich fantazję, wzbudzać naturalną chęć poznania przyrody, wzbogacać jego wrażliwość i pokazywać im świat poprzez umożliwienie samodzielnego tworzenia. Może obok zabawy, która dostarcza dziecku radości, działać na kształtowanie jego osobowości zmierzające do poznania własnej wartości, a jest to bardzo ważny element szczęścia w dorosłym życiu.
Origami można wykorzystać w organizacji czasu wolnego, w nauczaniu, na zajęciach terapeutycznych, resocjalizacyjnych, kompensacyjnych, w rewalidacji chorych, w pracy
z dzieckiem wybitnie zdolnym.
Origami choć nie jest terapią samą w sobie, może terapię wzbogacać i uzupełniać.
Jako forma usprawnienia w edukacji może być prostym elementem pedagogicznym w pracy
z dziećmi w każdych warunkach, w każdej grupie wiekowej (zaczynając od przedszkola), z dziećmi zdrowymi, niepełnosprawnymi, z trudnościami szkolnymi.
Origami jest skuteczną formą wspomagającą rozwój dziecka.
LITERATURA:
D. Dziamska „Obrazki z papierowej szopki”, Poznań 1999
D. Dziamska „Cuda w papierowym ogrodzie”, Poznań 1999
K. Klimas „Origami. Sztuka składania papieru”, Warszawa 1988
N. Koman „Origami-japońska sztuka składania papieru”, Szczecin 1990
prace J. Krzyżewskiej „Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej” oraz cz. II – „ Aktywizujące metody i techniki w edukacji”
W.J. Pileccy „Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej” Kraków 1997
Opracowała: Małgorzata Sakowska
