Biuletyn Informacji Publicznej „ To fantazja, fantazja, to fantazja jest od tego, aby bawić się, aby bawić się na całego…” - śpiewały kiedyś Fasolki i właściwie od tego czasu nic się nie zmieniło… Może nie ma już Fasolek, ale do dobrej zabawy to właśnie ona jest potrzebna.
Czym jest więc fantazja? Do czego przydaje się dziecku w rozwoju? Według Słownika Psychologicznego fantazja to: „sprawność myślowo-wyobrażeniowego przedstawiania sytuacji, zdarzeń, całych ciągów zdarzeniowych, będących przetworzeniem, wzbogaceniem wcześniejszych doświadczeń, albo przedstawianie nowych sytuacji, zdarzeń i ciągów zdarzeniowych”. Często używa się terminu wyobraźnia jako synonimu fantazji, co jest jednak tylko częściowo uzasadnione. Tyle definicja, krótko mówiąc fantazję budujemy z doświadczeń. Ludzie jako istoty ciekawe, sprawdzają, smakują, eksperymentują w ten sposób gromadzą informacje na dany temat ( pisaliśmy o tym wcześniej w poprzednich numerach). Oto odpowiedź dlaczego przebiega nas dreszcz na widok pająka?
Wyobraźnia natomiast to: „sprawność wzrokowego, słuchowego czy węchowego uobecniania sobie przedmiotów lub zjawisk wcześniej spostrzeganych, uobecnianie to może dokonywać się samoczynnie lub w następstwie innych wyobrażeń, w wyniku aktywności jednostki. Tworzenie nowych wyobrażeń i ich przekształcanie graniczy z fantazją.
Wyobraźnia to pomysłowość, zdolność kreacji obrazów w umyśle. Wiedzie zawsze tam, gdzie prowadzą nas silne emocje np. miłość. Wysokie napięcie emocjonalne pobudza imaginację. Jest często podstawą do budowania różnych scenariuszy, pozwala planować i przygotować się do nadejścia przyszłości.
W rozwoju człowieka na początku widać więcej fantazji niż wyobraźni. Wraz z wiekiem oddalamy się od dziecięcej fantazji. Zastanówmy się, po co więc dziecko fantazjuje? Fantazja pomaga mu neutralizować lęki, dzięki niej dzieci realizują niespełnione marzenia. Często fantazja łagodzi trudne przeżycia, wzmacnia poczucie własnego: „Ja”. Dzięki niej dziecko szuka odpowiedzi na to, co jest nieznane i czego nie ma. Uspakaja siebie i przekonuje, że jest kimś. Ogromny wpływ na rozwój zdolności imaginacyjnych dziecka ma środowisko, w którym ono dorasta. Wiadomo, że większą zdolność i skłonność do zabaw z wyobraźnią wykazują dzieci, które spędzają więcej czasu na wspólnych zabawach z rodzicami, w tym także na opowiadaniu sobie bajek i historyjek. Często codzienność ogranicza używanie wyobraźni.
Jednak jako rodzice sami musimy ocenić, jakich bodźców dziecku potrzeba? Badania wykazują, że kreatywni ludzie wyjątkowo dużo czasu poświęcają marzeniom. Doceńmy więc umiejętności twórcze naszych pociech i dajmy sami się ponieść fantazji. Czasami tylko wystarczy je wesprzeć, pomóc w realizacji wymyślonej zabawy. Pamiętajmy, że dla małych odkrywców ważne są wycieczki w nieznane np. ogród z wieloma kryjówkami, strych czy piwnica. Już za pomocą koca, kilku poduszek można wyczarować z dzieckiem jaskinię. Czy pamiętamy jeszcze nasze zabawy z dzieciństwa, gdzie budowaliśmy namioty z koca przyczepionego klamerkami do bram lub krzeseł? Nie było wielu zabawek, które są dzisiaj dostępne np. gotowych namiotów, ale sobie poradziliśmy i mam wrażenie, że nie bawiliśmy się gorzej niż dzieci dzisiaj a może nawet lepiej? Jeśli nie mamy do dyspozycji ogródka, piwnicy czy strychu wybierzmy się z dzieckiem do lasu, parku i tam zbudujmy szałas wykorzystując gałęzie, mech i wszystko, to co podpowie wyobraźnia.
Dzieci mają tak silną wyobraźnię, że nawet zwykły fotel mogą zamienić w statek piracki. W głowach maluchów nawet przedmioty i zwierzęta podlegają fantazyjnej przemianie. Wszystko zostaje uosobione i wszystkiemu mogą zostać nadane uczucia, takie jakie dziecko przejawia w danej chwili. Właśnie dzięki fantazji świat staje się bardziej barwny i ciekawy. Często u 3-4 letnich dzieci pojawiają się w wyobraźni baśniowe światy. Na początku dla nich wszystko jest rzeczywistością i to, co dzieje się normalnie i to, co w bajce. W szóstym roku dziecko coraz lepiej odróżnia fantazję od rzeczywistości. W zabawie np. w teatrzyk tworzy bardziej skomplikowane role. Najpóźniej w tym wieku dzieci zdają sobie sprawę, że Święty Mikołaj nie istnieje a prezentami obdarowują ich rodzice. W tym wieku wiedza nie musi być już uzupełniana fantazjami.
Wspierając rozwój naszych dzieci wykorzystujmy zabawy takie jak: wymyślanie teatrzyków i historyjek z własnym zakończeniem, tworzenie kukiełek do teatrzyków, malowanie muzyki rozwijające wyobraźnię, pantomimę, odgrywanie ról, majsterkowanie, malowanie farbami z wymyślaniem tematu np. dokończ zamek dla królewny, namaluj jaskinię smoka. Na koniec przykład super kreatywnej zabawy pt. Cieniowe olbrzymy. Zabawę możemy stosować od 4 roku życia. Jedna osoba zamienia się w cieniowego olbrzyma i tańczy przy zgaszonym świetle przed zapaloną lampką stojącą na podłodze. Spróbujcie opowiedzieć coś o życiu olbrzyma. Gdzie mieszka, co lubi najbardziej?
Tę zabawę oraz wiele innych, rozwijających twórczą aktywność i wyobraźnię znalazłam w literaturze, którą polecam i zamieszczam pod artykułem.
mgr Joanna Michalak
1.Słownik Psychologiczny red. W. Szewczuk, WP, Warszawa 1979
2. C.Nitsch, Prof. dr G.Huther : Wspieranie rozwoju dziecka, Wyd. Olesiejuk, 2011
3. G.Lewis : Jak wychować utalentowane dziecko, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 1998
4. D. Brett: Bajki, które leczą, GWP, Gdańsk 2005
5. A. Domańska: Zwierciadło ( art.)
