Biuletyn Informacji Publicznej Zanim zaczniesz walczyć, sprawdź, jaki temperament ma twoje dziecko.
Słyszymy czasami lub sami mówimy: „to dziecko ma temperament” albo „wie, czego chce”. Jest zdecydowane, bystre i odważne. Inne zaś niezdecydowane, nieśmiałe czy mniej przebojowe. Z czego to wynika? Być może po przeczytaniu artykułu poznamy częściową odpowiedź, dlaczego tak się dzieje.
Jedno dziecko może być wulkanem energii, a drugie może nie wychodzić z łóżka przez pół dnia. Różnice mogą dotyczyć wszystkich sfer życia. Jednemu będziemy musieli ograniczać pokarm, drugie wcale nie zainteresuje się jedzeniem, będzie to dla niego nieistotne.
Leksykon pedagogiczny podaje: ,,temperament to podstawowe względnie stałe cechy osobowości, przejawiające się w zachowaniu jednostki począwszy od wczesnego dzieciństwa”. Pod wpływem dojrzewania temperament podlega zmianom. Znamy wiele typologii temperamentu. Jedna z nich została wyodrębniona przez Galena, na podstawie założeń Hipokratesa o humorach (sokach) w organizmie człowieka. Na jej podstawie wyróżniamy następujące typy temperamentu: flegmatyk, sangwinika, choleryka i melancholika. Inna z typologii E. Kretschmera, tzw. konstytucjonalna, zakłada, że biologiczne podstawy temperamentu wiążą się z typem budowy ciała człowieka. W myśl tych stwierdzeń wyodrębniono 3 typy temperamentu: leptosomatyka (wątłe ciało, szczupłe kończyny górne i dolne, drażliwy, oschły, mało podatny na zmiany, z tendencjami do psychozy), pyknika (mały lub średni wzrost, okrągła głowa, krótka szyja, rozbudowana tkanka tłuszczowa, skłonność do wahań emocjonalnych w nastroju, oscylacja pomiędzy radością a smutkiem), atletę (przewaga tkanki mięśniowej, wzrost wysoki lub średni, szeroki pas barkowy, wąskie biodra, trudno przystosowuje się do zmian otoczenia, mało wrażliwy, ograniczony w gestach, o małej plastyczności umysłu).
Dzisiaj wielu uczonych nadal wierzy, że z tego, jak dany człowiek jest zbudowany, można wywieść jego psychiczny charakter oraz to, w jakim stopniu będzie ujawniał swe emocje, czy będzie odważny i wytrzymały na ból. Uważa się, że same tendencje do pewnych zachowań są wrodzone i mogą być jedynie wzmacniane lub modyfikowane przez otoczenie. Dla nas jako rodziców nadal ważne jest, abyśmy reagowali na potrzeby naszych dzieci indywidualnie. Te właśnie różnice indywidualne u dzieci dostrzegają A. Thomas i S. Chess. Autorzy wskazują na wagę temperamentu w rozwoju normalnym, jak i zaburzonym.
Reasumując, dziecka nie można zmienić w zasadniczy sposób, ale można je uznać takim, jakim jest. Lepiej uszanować jego wrodzony charakter, rozpoznać go i zaakceptować, niż walczyć z nim lub zmieniać na siłę. W nawiązaniu do teorii konstytucjonalnych, wyróżniamy, w myśl innego podziału, 3 typy budowy fizycznej: endomorficy (cechują ich duże organy trawienne, ludzie ci są zazwyczaj otyli o zaokrąglonych kształtach, w zachowaniu są swobodni, bardzo wygodni, towarzyscy, kochają przyjemności, są weseli), mezomorficy (o dużych kościach, dobrze rozwiniętym sercu i układzie krążenia, twardzi, pewni, mocni i wyprostowani, lubią hałas i szum wokół siebie, preferują wysiłek fizyczny i aktywne życie), ektomorficy (szczupli, delikatni, o płaskiej klatce piersiowej i długich chudych i słabo rozwiniętych kończynach, wstrzemięźliwi, zahamowani, nadwrażliwi, chcą się ukrywać, czują się nieswojo w sytuacjach międzyludzkich, nie ujawniają swoich uczuć względem innych, są skryci i cierpiący w milczeniu, potrzebują ciszy i skupienia do wykonania zadania).
Przypisując nasze dzieci do odpowiedniej grupy, weźmy pod uwagę, że nikt nie należy bez reszty do żadnego z tych typów. Jesteśmy więc rozmaitymi kombinacjami temperamentów. Carl Jung stworzył teorię typów osobowości opartej na 4 komponentach:
1. wymiar ustalający stopień pobudliwości ludzi,
2. wymiar określający, jakiego rodzaju informacje ludzie w naturalny sposób zauważają,
3. wymiar pokazujący, jak podejmują decyzje,
4. wymiar wskazujący, jak lubią organizować swój świat.
Autor przedstawił wynik na skali biegunów przeciwnych:Ekstrawersja-Introwersja,Percepcja-Intuicja,Myślenie- Odczuwanie, Ocenianie – Obserwacja.
Typ osobowości to składający się z 4 liter kod, który odzwierciedla preferencje danej osoby w obszarze każdego z wymiarów np. ISTJ lub ENFP. Charakterystyczne cechy dla poszczególnych typów szeroko opisano w literaturze specjalistycznej (P. D. Tieger i B.B. Tieger, ,,Temperament twojego dziecka”). Ekstrawertyk czerpie energię z kontaktów z ludźmi, pewny własnych sił, preferuje zewnętrzny świat, zaś introwertyk izoluje się od ludzi, pogrąża we własnych myślach, woli intymne relacje, dobrze czuje się tylko wśród ludzi, których zna. Idąc dalej tym tropem, dr D. Keirsey zauważył, że cztery kategorie opisują zadziwiająco podobne cechy, które nazwał temperamentami. W każdym z rodzajów temperamentów można zaobserwować cztery typy osobowości : tradycjonalistów, eksperymentatorów, idealistów i konceptualistów. To jedna z najnowszych teorii temperamentu i osobowości człowieka. Szczegółowe omówienie typów temperamentu i metod postępowania z nimi zainteresowani znajdą w polecanej literaturze. Pisząc, o temperamencie nie wypada zapomnieć, że ogromnym autorytetem w tej dziedzinie jest prof. J. Strelau, twórca Regulacyjnej Teorii Temperamentu. Teoria ta zakłada, że temperament to: „Zespół względnie stałych właściwości organizmu, które przejawiają się w takich formalnych cechach, jak poziom energetyczny i charakterystyka czasowa. Cechy te są pierwotnie biologiczne zdeterminowane. A temperament stanowi jeden z mechanizmów regulacyjnych czynności.”( J. Strelau, Temperament i inteligencja). Mam nadzieję, że powyższe informacje przyczynią się do poszukiwań w zakresie określania temperamentu swoich dzieci.
Joanna Michalak
Źródła:
1. „Pedagogika – Leksykon” wyd. PWN, Warszawa 2000
2. Frances L. Ilg, Louise Bates Ames, Sidney M. Baker, „Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat” wyd. GWP, Gdańsk 2007
3. P. D. Tieger i B.B. Tieger, ,,Temperament twojego dziecka”, wyd. Helion, Gliwice 2010
4. J. Srelau: „ Temperament i inteligencja”, Warszawa 1995
